آموزش معلم محور،فصل هیفدهم روانشناسی تربیتی،منبع آزمون آموزگاری ۱۴۰۲
فعالیت های آموزشی معلمان که به منظور کمک به یادگیری دانش آموزان انجام میگیرند روش های آموزشی نام دارند معلمان از طریق اجرای روش های آموزشی محیط های مناسب یادگیری را فراهم می آورند و کوشش های لازم را برای کمک به یادگیری دانش آموزان و هدایت فعالیت های آنان انجام میدهند. روش های آموزشی مورد استفاده معلمان بسیار متنوع اند. با این حال، متخصصان آموزشی، برای سهولت مطالعه آنها را در دسته های مختلفی قرار داده اند یک دسته از معروف ترین آنها روش های آموزش معلم محور است که ما در این فصل به معرفی آنها می پردازیم.
تعریف آموزش معلم _ محور:
منظور از آموزش معلم محور آموزشی است که در آن فعالیت های آموزش و یادگیری عمدتاً به وسیله معلم هدایت میشوند. این و کاوچاک گفته اند آموزش معلم محور دربرگیرنده آموزشی است که در آن نقش معلم ارائه دانش و هدایت فرایند یادگیری دانش آموزان یا دانشجویان به صورتی آشکار است نام دیگر آموزش معلم محور آموزش هدایت شده به وسیله معلم است معروف ترین روش آموزش معلم محور سخنرانی است. ما فصل حاضر را به توضیح این روش اختصاص میدهیم .
آموزش به کمک سخنرانی:
شناخته شده ترین روش آموزشی در سراسر جهان سخنرانی است و ولفلک گفته است یک پنجم تا یک ششم وقت کلاس های درس صرف سخنرانی میشود کالاهان و کلارک نیز گفته اند از همه روش های آموزشی موجود احتمالاً پر استفاده ترین آنها در دوره های راهنمایی و رستان فنون وابسته به کلام معلم است؛ منظور صحبت های غیر رسمی معلم و گفتگوهای رسمی تر یعنی سخنرانی است. همچنین دانل ریو و اسمیت بر این باورند که سخنرانی مسلط ترین شیوه آموزشی در اکثر کلاس های دانشگاهی به ویژه در کلاس های بزرگ است.
تعریف روش سخنرانی:
روش آموزش (تدریس) به کمک سخنرانی به آن دسته از فعالیت های کلاسی معلم گفته میشود که برای گروه انجام میگیرد و عمدتاً جنبه کلامی دارد. بنا به تعریف، سخنرانی عبارت است ازارائه دانش و اطلاعات توسط معلم به گروه یادگیرندگان . در روش سخنرانی معلم محتوای درس را سازمان میدهد و در اختیار دانش آموزان یا دانشجویان می گذارد و می کوشد تا آنان را نسبت به یادگیری برانگیزاند. از آنجا که سهم عمده این روش آموزشی را فعالیت های کلامی معلم تشکیل میدهند به آن روش سخنرانی میگوییم.نام دیگر سخنرانی ارائه نمودن است کرو کشانک ،جنکینس و متکالف گفته اند ارائه یک گفتار آموزنده است که از سوی یک شخص آگاه تر (مثلاً معلم در اختیار اشخاصی که آگاهی کمتری دارند ) مثلاً دانش آموزان گذاشته میشود.به روش سخنرانی یا ارائه نام های دیگر تدریس نمایشی و یادگیری دریافتی نیز داده شده زیرا در این روش معلم به نمایش دادن موضوع ها میپردازد و دانش آموزان آنها را دریافت میکنند.
فنون آموزش با روش سخنرانی
1. بیان هدف های آموزشی و آماده کردن یادگیرندگان:
مانند هر روش آموزشی دیگر در روش سخنرانی نیز بیان هدف های آموزشی در آغاز هر درس ضروری است بهتر است هنگام بیان هدف های آموزشی درس خود و توضیح درباره آنها به یادگیرندگان کمک نمایید تا بین این هدف ها یعنی آنچه که در درس جدید خواهند آموخت، و آنچه در درس های قبلی آموخته اند که با مطالب درس جدید در ارتباط است پیوند ایجاد نمایند. علاوه بر این، وقتی که هدف های آموزشی درس پیش از آموزش مطالب درس در اختیار یادگیرندگان گذاشته می شوند، یعنی از آنچه که قرار است بیاموزند از پیش آگاه میشوند به آنان کمک میشود تا بین مطالب یک درس خاص و ارتباط آن با زندگی خودشان پیوند برقرار سازند. پس از آگاه ساختن یادگیرندگان از هدف های درس آنان را برای یادگیری آن هدف ها آماده سازید. بهترین تدبیری که در جهت آماده سازی یادگیرندگان برای یادگیری مطالب درس تازه پیشنهاد شده مرور درس های گذشته است علاوه بر مرور درس های گذشته طرح یک سؤال یا حتی بیان یک رویداد یا یک قصه که به اطلاعات و دانش قبلی یادگیرندگان مربوط باشد روش مناسبی برای جلب توجه و آماده ساختن دانش آموزان است.
همچنین سعی کنید تا علاقه دانش آموزان را نسبت به درس تازه برانگیزانید. اسلاوین ، در این باره میگوید لازم است دانش آموزان نسبت به اهمیت و جذاب بودن مطالبی که قرار است بیاموزند متقاعد شوند. این بدان معنی است که معلمان باید بکوشند تا دانش آموزان خود را به مطالبی که ارائه خواهند داد علاقه مند سازند و بعد آن مطالب را به گونه ای جذاب ارائه دهند که کنجکاوی دانش آموزان را نسبت به موضوع هم ارضاء کند و هم افزایش دهد اسلاوین برای این منظور راه های زیر را پیشنهاد داده است: (۱) ارائه توضیحات مقدماتی درس در ارتباط با اهمیت مطالبی که آموزش خواهید داد (۲) معرفی درس با مثال هایی که مطالب را به فرهنگ دانش آموزان ربط دهد و (۳) دادن قدری حق انتخاب به دانش آموزان درباره اینکه چه چیزی را می خواهند یاد بگیرند و چگونه میخواهند آن را یاد بگیرند.
2.استفاده از پیش سازمان دهنده:
یکی از تدابیر بسیار مؤثر آماده سازی دانش آموزان برای یادگیری مطالب تازه ای که معلم آموزش خواهد داد استفاده از پیش سازمان دهنده است پیش سازمان دهنده یکی از مفاهیم کلیدی نظریه یادگیری معنی دار کلامی آزوبل است که در فصل ۶ آن را به تفصیل توضیح دادیم. ما در آن فصل پیش سازمان دهنده را به عنوان مجموعه ای از مفاهیم مربوط به مطلب یادگیری که پیش ازآموزش جزئیات تفصیلی آن مطلب در اختیار یادگیرندگان گذاشته میشود و پایه یادگیری آن مطلب جدید را تشکیل میدهد تعریف کردیم.استفاده از پیش سازمان دهنده ها عمدتاً برای مطالبی که اجزاء آن قابل سازمان دادن هستند مفید است. فتسکو و مککلور در این باره گفته اند زمانی که هدف شما این است که دانش آموزانتان بفهمند چگونه اندیشه ها به هم مربوط اند استفاده از پیش سازمان دهنده ها مفیدتر از زمانی است که هدفتان آموزش دادن واقعیت های پراکنده و غیر مرتبط است اسلاوین نیز گفته است استفاده از پیش سازمان دهنده بیشترین کمک را به یادگیری مطالب سازمان یافته می کند اما برای یادگیری دانش امور واقعی که قابل سازمان دادن نیست کارآمدی چندانی ندارد. دلیل اصلی اثر بخشی پیش سازمان دهنده یک اصل اساسی یادگیری است که میگوید فعال ساختن دانش قبلی یادگیرنده هم یادگیری و هم یادداری را آسان میسازد.
3.ایراد سخنرانی:
سومین گام در روش سخنرانی ایراد سخنرانی است. منظور از ایراد سخنرانی این است که شما به عنوان معلم مطالب و موضوعات را در قالب بیانات منطقی در اختیار یادگیرندگان قرار دهید. بدین منظور ابتدا با یک مقدمه شروع کنید. بعد توضیحات ضروری را در اختیار یادگیرندگان قرار دهید و توضیحات خود را با ذکر مدارک یافته های پژوهشی و سایر شواهد ضروری مستند سازید و سرانجام با یک نتیجه گیری سخنرانی خود را به پایان برسانید. ویژگی مهم سخنرانی مفید و مؤثر توضیح دادن است که در زیر به تفصیل مورد بحث قرار میگیرد.
4. توضیح دادن:
مهمترین ویژگی آموزش با روش سخنرانی توضیح دادن است. معلم، در توضیح دادن، گامی فراتر از ارائه صرف دانش و معلومات بر میدارد و به بیان علت رویدادها، روابط میان مفاهیم و اندیشه ها، و توصیف و تشریح فرایندها می پردازد به عنوان نمونه وقتی که معلم برای دانش آموزان خود توضیح میدهد که چرا هوا در زمستان سرد و در تابستان گرم است از این شیوه سخنرانی استفاده میکند.
5.شور و شوق و تحرک:
حرکت و جنب و جوش معلم به هنگام آموزش نشان دهندۀ شور و شوق یا اشتیاق و علاقه او به کار خود و پیشرفت دانش آموزانش است؛ و این خود یکی از عوامل بالابرنده سطح اثر بخشی آموزش معلم شناخته شده است بنا به گفته کروکشانک ،جنکینس و متکالف ، معلمان با شور و شوق به دانش آموزان این پیامها را انتقال میدهند که آنان از گفته های خود و از کاری که انجام میدهند اطمینان دارند، به دانش آموزان اعتماد میکنند و به آنها احترام می گذارند، و موضوعی را که آموزش میدهند با ارزش و خوشایند است.از جمله رفتارهای معرف معلمان علاقه مند و پر تحرک با شور و شوق عبارت اند از: راه رفتن حرکات ،بدنی برقراری تماس چشمی با فرد فرد دانش آموزان و بالا و پایین بردن صدا این رفتارها و فعالیت های معلم توجه دانش آموزان به درس را بالا میبرد و سطح یادگیری آنان را افزایش میدهد. بنا به گفته براون ،چهره، صدا، دستها، حرکت و سکون و سکوت ـ ما با اینها علاقه و اشتیاق خود را نشان میدهیم. چهره معلم باید به وسیله دانش آموزان دیده شود صدایش شنیده شود دسته ایش به کار بیفتند، و سکون و سکوت او احساس شوند همۀ اینها وسایل ایجاد ارتباط از طریق بدن هستند. لحن صدا میتواند علاقه یا ملال را نشان دهد. وقتی که جمله معلم با خیره شدن او همراه شود معنی کلام او کاملاً تغییر میکند.
6. گرمی و شوخ طبعی :
دو ویژگی دیگر معلمان محبوب و موفق گرمی و شوخ طبعی هستند. گرمی معلم با رفتارهای گفته شده معرفی میشود برقراری روابط دوستانه با دانش آموزان داشتن، نگرش مثبت نسبت به کلاس و درس نشان دادن، علاقه به دانش آموزان و سخت کوشی برای تضمین موفقیت دانش آموزان در امر تحصیل از سوی دیگر معلمانی که از نظر دانش آموزانشان نامنصف، نرمش ناپذیر و منع کننده تعاملات کلاسی شناخته شده اند معلمانی غیر گرم به حساب می آیند جنکینس و متکالف برای اینکه به گرمی فعالیت های خود بیفزایید همان سفارش هایی را که برای افزایش شور و شوق پیشنهاد دادیم رعایت کنید. همچنین به ویژگی های مطلوب دیگر معلمان نگاه کنید. رفتار مکمل گرمی معلم در آموزش شوخ طبعی است به طور خیلی ساده، شوخ طبعی را میتوان به عنوان توانایی خندانیدن افراد وقتی که چیز خنده داری اتفاق می افتد تعریف کرد. شوخ طبعی هم جنبه خودبه خودی دارد و هم میتوان آن را حساب شده برنامه ریزی کرد.
7.یادداشت برداری:
معلم می تواند از دانش آموزان و دانشجویان خود بخواهد تا از توضیحات او یادداشت تهیه کنند. یادداشت برداری دانش آموزان و دانشجویان از مطالب سخنرانی معلم آنها را از حالت غیر فعال خارج می سازد و به شرکت در فعالیت کلاسی وا می دارد این و کاوچاک گفته اند یادداشت برداری نقشه ای است برای رسیدن به هدف بهتر فهمیدن مطالب و این کار فراتر از گوش دادن محض به گفته های معلم است.
یادداشت برداری در صورتی بیشترین تأثیر را بر یادگیری به جای می گذارد که مطالب مورد نظر در یادداشت ها خلاصه و سازمان بندی شوند نه اینکه صرفاً نوشته شنیده ها باشند. گیج و برلاینر نتایج پژوهش های همبستگی مربوط به رابطه بین یادداشت برداری دانش آموزان از سخنرانی معلمان و نمرات آنان در آزمون مربوط به مطالب سخنرانی را مورد بررسی قرار داده و گزارش کرده اند که رابطه بین این دو متغیر در همۀ پژوهش ها مثبت و قابل ملاحظه بوده است. با این حال، برلاینر به نقل گیج گزارش کرده است که یادداشت برداری تنها برای کسانی مفید است که دارای حافظه کوتاه مدت قوی هستند، اما کسانی که حافظه کوتاه مدت ضعیفی دارند اگر تنها به گفتار معلم توجه کنند بیشتر می آموزند. بنابراین معلم نباید همه دانش آموزان را مجبور کند تا از سخنرانی او یادداشت بردارند بلکه باید به آنها آزادی عمل بدهد تا هر کدام که میخواهند و هر وقت که میخواهند از گفته های معلم یادداشت تهیه کنند. یادداشت برداری به ویژه در مواردی که متن سخنرانی یا مأخذی که بتوان موضوعات ارائه شده در سخنرانی را در آنها پیدا کرد وجود نداشته باشد مفید است نشان داده شده که دست کم ۶۰ درصد محتوای یک سخنرانی در طول ۲۴ ساعت پس از آن از یاد شنوندگان میرود مگر آنکه در این باره اقدامی انجام گیرد .
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.