رفتارهای بسیار نامطلوب در فنون تدریس
رفتارهای بسیار نامطلوب در فنون تدریس: بررسی علمی، روان‌شناختی و کاربردی
رفتار معلم در کلاس درس، نه‌تنها ابزار انتقال مفاهیم علمی، بلکه عامل کلیدی در شکل‌گیری فضای روانی و اجتماعی یادگیری است. این مقاله به بررسی علمی و نظام‌مند رفتارهای بسیار نامطلوب در فنون تدریس می‌پردازد که ممکن است کیفیت یادگیری را کاهش داده، باعث افت تحصیلی، اضطراب، یا طرد اجتماعی دانش‌آموزان شود. سپس با تکیه بر نظریه‌های روان‌شناسی تربیتی، راهکارهایی جهت اصلاح این رفتارها ارائه می‌شود.
در نظام آموزشی مدرن، نقش معلم از یک ناقل صرف دانش فراتر رفته و به یک تسهیل‌گر فرآیند یادگیری، روان‌شناس کلاس، و الگوی تربیتی تبدیل شده است. در این میان، برخی رفتارهای نادرست و غیراصولی که توسط معلم انجام می‌گیرد، می‌توانند به‌شدت بر فرایند آموزش تأثیر منفی بگذارند. این مقاله، رفتارهای بسیار نامطلوب در تدریس را از ابعاد روان‌شناختی، آموزشی و جامعه‌شناختی بررسی کرده و آثار آن را تحلیل می‌کند.
تعریف علمی رفتار نامطلوب آموزشی
رفتارهای بسیار نامطلوب در تدریس، به کنش‌های عمدی یا ناآگاهانه‌ای اطلاق می‌شود که برخلاف اصول روان‌شناسی رشد، تعلیم و تربیت، و اخلاق حرفه‌ای معلمی هستند و موجب:
- اخلال در یادگیری شناختی و هیجانی
- کاهش انگیزش درونی دانش‌آموزان
- تضعیف سرمایه اجتماعی کلاس
- افزایش مقاومت دانش‌آموزان به آموزش
می‌گردند.
دسته‌بندی رفتارهای بسیار نامطلوب در تدریس
۱. رفتارهای هیجانی آسیب‌زا
| رفتار | تأثیر | توضیح |
|---|---|---|
| تحقیر و تمسخر | کاهش عزت‌نفس | باعث ترس از مشارکت می‌شود |
| فریاد زدن | تحریک اضطراب | محیط یادگیری را استرس‌زا می‌کند |
| بی‌توجهی عاطفی | بی‌انگیزگی | عدم ارتباط هیجانی با معلم |
۲. رفتارهای شناختی نادرست
- پرهیز از سوالات چالشی: منجر به تدریس سطحی و غیرتفکربرانگیز
- نفی سبک‌های یادگیری مختلف: نادیده‌گرفتن تفاوت‌های شناختی میان دانش‌آموزان
- استفاده مکرر از حفظیات: تقلیل عمق یادگیری به طوطی‌وارگی
۳. رفتارهای ارتباطی ناکارآمد
- نگاه اجتناب‌آمیز
- تن صدای یکنواخت
- استفاده نکردن از بازخورد مثبت
- نداشتن تماس چشمی در کلاس
۴. رفتارهای مدیریتی غیراصولی
- عدم مدیریت زمان درس
- نداشتن ساختار در ارائه محتوا
- نظم ضعیف در کلاس
- رفتار دوگانه با دانش‌آموزان
برای شرکت در دوره مهارتی آموزش مفاهیم اینترنت و فضای دیجیتال زمستان 1402 بر روی لینک کلیک بفرمایید.
۵. رفتارهای تبعیض‌آمیز
- ترجیح دانش‌آموزان با ظاهر یا پیش‌زمینه اجتماعی خاص
- تفاوت در تنبیه یا پاداش
- تبعیض جنسیتی، قومی یا زبانی
پیامدهای رفتارهای بسیار نامطلوب در آموزش
| بعد پیامد | تأثیرات |
|---|---|
| روان‌شناختی | افسردگی، اضطراب، افت اعتمادبه‌نفس |
| تحصیلی | افت عملکرد، ترک تحصیل، مقاومت در برابر یادگیری |
| اجتماعی | انزوا، پرخاشگری، اختلالات ارتباطی |
| سیستمی | کاهش کیفیت آموزش، افت بهره‌وری مدرسه، نارضایتی والدین |
تحلیل علمی براساس نظریه‌های روان‌شناسی
- نظریه خودمختاری (Deci & Ryan): رفتارهای تنبیهی، انگیزش درونی را از بین می‌برد.
- نظریه دلبستگی (Bowlby): ارتباط عاطفی سالم با معلم، پیش‌بینی‌کننده موفقیت تحصیلی است.
- یادگیری اجتماعی (Bandura): دانش‌آموزان از رفتار معلم الگوبرداری می‌کنند؛ رفتارهای نادرست نیز به‌سرعت بازتولید می‌شوند.
راهکارهای اصلاحی برای کاهش رفتارهای بسیار نامطلوب
الف) در سطح فردی معلم
- شرکت در دوره‌های آموزشی مهارت‌های ارتباطی
- بازخوردگیری مستمر از دانش‌آموزان
- تقویت مهارت‌های خودتنظیمی هیجانی
- استفاده از طرح درس مبتنی بر یادگیری فعال
ب) در سطح مدرسه و نظام آموزشی
- ارزیابی عملکرد معلم با معیارهای رفتاری و هیجانی
- برگزاری کارگاه‌های روان‌شناسی تربیتی
- تدوین آیین‌نامه‌های رفتاری حرفه‌ای
- پشتیبانی روان‌شناسی مستمر برای معلمان
نتیجه‌گیری
رفتارهای بسیار نامطلوب در تدریس نه‌تنها در کاهش کیفیت آموزشی مؤثرند، بلکه آسیب‌های روانی و اجتماعی گسترده‌ای بر جامعه دانش‌آموزی وارد می‌کنند. شناسایی، تحلیل و اصلاح این رفتارها باید به‌صورت سیستماتیک و بر پایه دانش روان‌شناسی و آموزش حرفه‌ای معلمی انجام گیرد. با بهره‌گیری از منابع تخصصی مانند استخدام پلاس، می‌توان معلمان را در مسیر آموزش مثبت، مؤثر و اخلاق‌مدار هدایت کرد.
سایت استخدام پلاس با رویکردی علمی و کاربردی، خدمات زیر را در حوزه بهبود رفتارهای آموزشی ارائه می‌دهد.
برای دریافت خدمات با تیم پشتیبانی ما در استخدام پلاس، همراه باشید
❓ سوالات متداول
۱. رفتار بسیار نامطلوب در تدریس چیست؟
رفتاری که باعث تضعیف یادگیری، افزایش استرس و تخریب ارتباط آموزشی در کلاس می‌شود، مثل تحقیر یا تبعیض.
۲. آیا این رفتارها آگاهانه‌اند؟
لزومی ندارد. بسیاری از آن‌ها به‌صورت ناآگاهانه در اثر عادت یا الگوهای نادرست رخ می‌دهند.
۳. این رفتارها چه پیامدهایی دارند؟
افت تحصیلی، کاهش عزت‌نفس، اختلال در یادگیری و افزایش نارضایتی والدین و دانش‌آموزان.
۴. چه منابعی برای اصلاح این رفتارها وجود دارد؟
سایت‌هایی مثل استخدام پلاس، دوره‌های ضمن خدمت، منابع روان‌شناسی تربیتی و بازخوردهای مستقیم از دانش‌آموزان.
۵. چگونه معلمان می‌توانند رفتارهای خود را ارزیابی کنند؟
از طریق بازخوردهای ساختاریافته، ضبط کلاس، مشاوره تخصصی و آزمون‌های خودارزیابی.
مطالعه بیشتر
آموزش کامل تفویض دسترسی سیدای مدیر مدرسه در سها
