هدف و روش ارتباط، فصل سوم فنون تدریس از سری منابع آزمون آموزگاری ۱۴۰۲
هدف و روش ارتباط
برقراری ارتباط از نظر هدف و روش به شکل واحدی صورت نمی گیرد. اگرچه تفکیک هدف و روش ارتباط از هم در بیشتر مواقع بسیار مشکل است اما می توان گفت که عامل مهم در تعیین روش برقراری ارتباط هدفی است که فرستنده پیام دنبال می کند؛ چنان که ارسطو ارتباط را عبارت از جستجوی یک راه و روش با استفاده از امکانات موجود برای ترغیب افکار و عقاید میداند و میلر هدف ارتباط را بیشتر گسترش دامنه انگیزه های پاداش بخش برای گیرندگان پیام ذکر می.کند در هر صورت پیام به خودی خود دارای هیچ گونه هدفی نیست و هدف آن بستگی مستقیمی به شرایط فرستنده و گیرنده پیام دارد. هر یک از ما در طول شبانه روز در هزاران جریان ارتباطی وارد میشویم، فقط برای اینکه بر مخاطبان خود تأثیر بگذاریم و در فکر و عقیده و رفتارشان نفوذ کنیم. در واقع هدف اساسی هر فرستنده پیامی این است که خود را به صورت عامل مؤثری در آورد تا بتواند بر دیگران، بر محیط و حتی بر سرنوشت خود تأثیر بگذارد، و بدین وسیله به تمایلات و خواسته های خود جامعه عمل بپوشاند. بنابراین فرستنده و گیرنده پیام در شرایطی خاص هدف ویژه ای را در یک فرایند ارتباطی در نظر می گیرند و روش مناسب با آن را انتخاب میکنند. وقتی در آموزش و پرورش از ارتباط معلم و شاگرد صحبت می کنیم، در واقع، هدف هایی را همچون شناخت، انتقال، تأثیر، کنترل و هدایت به ذهن می آوریم؛ به عبارت دیگر مجموعه فرایند آموزشی تلاشی است در جهت تغییر شرایط یادگیری و تحت تاثیر قرار دادن و کنترل فکری و رفتاری دانش آموزان شرایطی که بر اساس شناخت تمایلات و توانایی مخاطبان فراهم شده و منجر به هدایت انان میشود .به منظور برقراری ارتباط مطلوب با شاگردان و ایجاد تغییر و تحول در آنان به طور مختصر به چند نمونه از روش های ارتباطی اشاره میکنیم .
1.ارتباط ارادی و ارتباط غیرارادی:
اگر ارتباطی با طرح و برنامه ریزی قبلی و حساب شده باشد آن را ارتباط ارادی میگویند و اگر بدون طرح و برنامه ریزی قبلی صورت گرفته باشد آن را ارتباط غیرارادی مینامند؛ مثلاً معلمی که قبل از رفتن به کلاس برای انتقال مفاهیم علمی خود دانش پایه و علاقه شاگردان را در نظر میگیرد و برای تدریس خود طرح درس تهیه میکند روش ارتباط ارادی را اتخاذ کرده .است. در تمام موارد لازم نیست که برقراری ارتباط با اراده و تصمیم قبلی گیرنده و فرستنده پیام همراه باشد ممکن است فرستنده پیامی به مناسبتی مطلبی را اعلام کند و این مطلب یا پیام در فرد دیگری که مورد نظر فرستنده نیست تأثیر بگذارد و عمل یا حساس مشخصی را به وجود آورد تعامل احساسی ای که در کلاس صورت میگیرد شاید بتوان از نوع ارتباط های غیرارادی در هنگام تدریس دانست.
۲. ارتباط رسمی و ارتباط غیر رسمی:
منظور از ارتباط رسمی آن دسته از روش های ارتباطی است که در سطحی وسیع و در محیط های رسمی صورت می گیرد. رتباط جمعی و ارتباطی که در سازمانها و نظامهای اداری و آموزشی جهت ابلاغ آیین نامه ها و مقررات با زیردستان برقرار می گردد از نوع ارتباط رسمی است. ارتباط غیر رسمی به آن نوع ارتباطی گفته میشود که بین دو نفر یا دو گروه به طور عادی و غیر رسمی اتفاق میافتد این گونه ارتباط معمولاً صمیمانه تر و عمیق تر از ارتباط رسمی است و بیشتر خاص گروه هایی است که با هم ارتباط نزدیک و چهره به چهره دارند.
3.ارتباط مستقیم و ارتباط غیر مستقیم :
ارتباط مستقیم ارتباطی است که بدون واسطه بین شخص فرستنده و گیرنده پیام ایجاد میشود چون در این گونه ارتباط پیام مستقيماً بین دو فرد مبادله میشود، معمولاً فرستنده و گیرنده پیام می توانند نقش خود را به نوبت تغییر دهند؛ اما ارتباط غیر مستقیم یا باواسطه برخلاف ارتباط مستقیم چهره به چهره نیست و جنبه شخصی ندارد؛ زیرا معمولاً در چنین ارتباطی، فرستنده و گیرنده پیام یکدیگر را نمیشناسند؛ مانند مؤلف و خوانندگان یک کتاب بین انواع ارتباط، ارتباط مستقیم صمیمانه ترین و کاملترین نوع ارتباط است، ولی از نظر تعداد افراد تحت پوشش و همچنین از لحاظ وسعت زمانی و مکانی محدود است.
۴ ارتباط فردی و ارتباط جمعی :
ارتباط فردی یا خصوصی ارتباطی است که معمولاً بین دو یا چند نفر به وقوع می پیوندد و بیشتر حالت مستقیم و شخصی دارد. ارتباط جمعی ارتباطی است که بین یک نفر با یک گروه یا گروهی با گروه کثیری برقرار میشود که ممکن است مستقیم یا غیر مستقیم باشد؛ مانند سخنرانی در سالنهای پرجمعیت یا ارتباطی که از طریق مطبوعات تلویزیون و سایر وسایل ارتباط جمعی با گروههای وسیع انسانی ایجاد میشود. این دو نوع ارتباط از نظر کمیت و کیفیت کار و نحوه اثر با یکدیگر متفاوت اند.
5 ارتباط یک طرفه و ارتباط دو طرفه :
وقتی انتقـال پیام از گیرنده ختم شود و گیرنده نسبت به مفاهیم پیام واکنشی به فرستنده نشان ندهد ارتباط را یک طرفه یا یک جانبه گویند؛ مانند ارتباط از طریق تلویزیون و روزنامه ارتباط دو طرفه یا دو جانبه ارتباطی است که پیوسته نقش فرستنده و گیرنده در جریان ارتباط عوض می شود و فعالیتهای ارتباطی بعدی بر اساس واکنش گیرنده و فرستنده پیام تعیین میشود؛ مانند ارتباط مستقیم معلم و شاگرد در کلاس درس ارتباط دو طرفه معمولاً مؤثرتر از ارتباط یک طرفه است طرح ۳۱ مفهوم ارتباط دو طرفه را به خوبی نشان میدهد.
6.ارتباط کلامی و ارتباط غیر کلامی:
وقتی در جریان یک ارتباط پیام ها به صورت رمزهای کلامی انتقال می یابند آن ارتباط را کلامی گویند. مانند بحث و گفتگوی یک فرد با فرد یا افرادی دیگر و یا تعریف و توضیح شفاهی یک مطلب در کلاس درس اما هرگاه پیام به صورت علایم یا رمزهای غیر کلامی حرکات دست ،چشم رنگ صدا و غیره انتقال یابد ارتباط را غیر کلامی گویند مانند برقراری ارتباط با راننده از طریق علایم راهنمایی و رانندگی یا برقراری ارتباط از طریق آژیر آمبولانس و زنگ مدرسه ارتباط غیر کلامی در فرایند آموزش اهمیت خاصی دارد و میتواند مکمل ارتباط کلامی باشد؛ مثلاً حرکات ،سر دست و ابرو نگاه معلم یا به طور کلی حالات چهره او می تواند مفاهیمی را به دانش آموزان منتقل ،کند یا او را در فهم مطالب یاری دهد. به دلیل نقش ارزنده ای که ارتباط های غیر کلامی در زندگی اجتماعی و آموزشی افراد دارد با نگاهی عمیقتر به تحلیل آن پرداخته و تفاوت آن را با ارتباط کلامی مشخص می سازیم.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.