بخش تقویت کننده ها،فصل بیست روانشناسی تربیتی،منبع آزمون آموزگاری 1402
انواع تقویت کننده های مثبت
تقویت کننده های مثبت انواع مختلفی دارند که شناسایی کامل آنها از ضروریات استفاده از روش تقویت مثبت است. این تقویت کننده ها را به گونه های مختلفی میتوان دسته بندی کرد.
1.تقویت کننده های نخستین
تقویت کننده های مثبت نخستین ذاتاً اثر تقویتی دارند، و سبب این خاصیت تقویتی آن است که نیازهای فیزیولوژیکی را برطرف میکنند و به بقای ارگانیسم وابسته اند،( مانند آب، غذا، هوا، خواب، و …)
2. تقویت کننده های شرطی
تقویت کننده های شرطی در اصل خاصیت تقویت کنندگی نداشته اند، اما طبق قانون شرطی سازی پاسخگر براثر مجاورت با تقویت کننده های نخستین یا تقویت کننده های شرطی نیرومند خاصیت تقویتی پیدا کرده اند. جایزه نمره ،مقام مدرک پول و نظایر آنها تقویت کننده های شرطی هستند
3. تقویت کننده های تعمیم یافته
تقویت کننده هایی که در موقعیت های متعدد خاصیت تقویت کنندگی داشته باشند صفت تعمیم یافته به آنها داده میشود زیرا اثر تقویتی آنها از یک موقعیت به موقعیت های دیگر تعمیم پیدا کرده است مثلاً پول یک تقویت کننده تعمیم یافته است زیرا تقریباً در هر شرایطی و برای هر کسی خاصیت تقویت کنندگی دارد همچنین نمره برای همه دانش آموزان و دانشجویان و در همه شرایط تحصیلی یک تقویت کننده تعمیم یافته به حساب می آید.
4.تقویت کننده های اجتماعی
تقویت کننده های اجتماعی به آن دسته از تقویت کننده ها گفته میشود که به وسیله دیگران و در یک موقعیت اجتماعی به فرد داده میشوند توجه کردن لبخند زدن بوسیدن، بغل کردن، و اظهارات محبت آمیز و تأیید کننده تقویت کننده های اجتماعی هستند.
5. تقویت کننده های پته ای یا معاوضه ای
پته به یک تکه ،کاغذ ،ستاره ،ژتون، مهر ،فلزی، چوبی، یا پلاستیکی گفته میشود که پس از رفتار مطلوب شخص به عنوان تقویت کننده به او داده میشود و شخص میتواند بعداً آن را با غذا ،شیرینی و سایر تقویت کننده های مورد علاقه اش معاوضه کند. از این رو میتوان آنها را تقویت کننده های معاوضه ای هم نامید. علاوه بر اشیای فوق الذکر از علائم و ارقام نیز می توان به عنوان پته تقویتی استفاده کرد مثلاً معلم می تواند، پس از تصحیح تکالیف دانش آموزان برای هر تکلیفی که درست جواب داده اند یک علامت مثلاً یا نمره ای به آنها بدهد و به آنها بگوید که با تعداد معینی از علامت ها یا نمره ها که از این طریق کسب میکنند میتوانند امتیازهایی از قبیل استفاده از زمین بازی امانت گرفتن کتاب دلخواه خود از کتابخانه مدرسه دیدن فیلم و جز اینها را به دست آورند.
6.تقویت کننده های فعالیتی
از فعالیت هایی که کودکان دوست دارند انجام دهند می توان به عنوان تقویت کننده برای فعالیت هایی که کمتر به آنها میپردازند استفاده کرد دیوید پریماک در پژوهش های خود نشان داد که انجام رفتارهای دارای فراوانی زیاد را میتوان به انجام رفتارهای دارای فراوانی کم یا رفتارهای ضعیف وابسته کرد و از این طریق رفتارهای ضعیف را نیرومند ساخت این رابطه رفتاری را اصل پریماک مینامند طبق این اصل به کودکی که وقت زیادی صرف تماشای تلویزیون میکند اما به انجام تکالیف در سی اش رغبت زیادی نشان نمیدهد می توان گفت در صورتی اجازه خواهد داشت به تماشای تلویزیون بپردازد که ابتدا تکالیفش را انجام دهد. یا معلم میتواند به دانش آموزان در کلاس بگوید هر کسی مسائل ریاضی اش را حل کند اجازه خواهد داشت به زمین بازی برود و به بازی دلخواهش بپردازد در این مثال ها تماشای تلویزیون و بازی در زمین بازی به صورت تقویت کننده برای رفتارهای ضعیف انجام تکالیف درسی و حل مسائل ریاضی ایفای نقش خواهند کرد.
7.تقویت کننده های قابل دستکاری
تقویت کننده های قابل دستکاری به فرصت بازی کردن با اسباب بازی نقاشی کردن با مداد رنگی نوار گذاشتن در ضبط صوت استفاده از رایانه (کامپیوتر) و سرگرمی های دیگری از این قبیل گفته میشود این تقویت کننده ها را میتوان در رده تقویت کننده های فعالیتی نیز قرار داد.
8.تقویت کننده های بازخوردی
به اطلاعاتی که از نتایج کار یا رفتار یک فرد به او داده میشود بازخورد میگویند بازخورد حاصل از نتایج اعمال ،فرد به ویژه اگر بر پیشرفت او تأکید کند، نوعی تقویت کننده نیرومند است.
9.تقویت کننده های بیرونی
به هر یک از تقویت کننده ها که توسط یک فرد دیگر مثلاً معلم یا پدر و مادر به شخص داده میشود تقویت کننده بیرونی می گویند.
10.تقویت کننده های درونی
منظور از تقویت کننده های درونی تقویت کننده هایی هستند که کنترل آنها به دست خود فرد است وقتی که به شخص گفته میشود که موفقیت هایش را به خودش تبریک بگوید و با عباراتی چون شیرین کاشتم یا دستم درد نکند خودش را تأیید کند، به او آموزش استفاده از تقویت کننده های درونی داده میشود تقویت کننده های درونی همچنین به احساس رضایت حاصل از کسب توفیق در رسیدن به هدف اشاره میکنند از این رو به آنها تقویت کننده های نهان در مقابل تقویت کننده های آشکار نیز گفته میشود.
هرچند کنترل تقویت کننده های درونی به دست معلم نیست، اما او، با ترتیب دادن موقعیت های مناسب ،یادگیری میتواند تا حدودی بر این گونه تقویت کننده ها اعمال کنترل نماید. موقعیت ها یا تکالیف یادگیری چالش انگیز یعنی تکالیفی که برای یادگیرنده نه خیلی آسان و نه خیلی دشوارند موجب رضایت خاطر و منبع بسیار مفید تقویت کننده های درونی به حساب می آیند. معلم با تدارک دیدن این نوع موقعیت های یادگیری می تواند بر تقویت کننده های درونی اعمال کنترل نماید
تقویت منفی
علاوه بر تقویت مثبت، تقویت منفی نیز سبب افزایش رفتار میشود. تفاوت این دو روش در آن است که ارائه تقویت کننده مثبت رفتار را نیرومند میسازد، در حالی که در تقویت منفی حذف تقویت کننده منفی یا جلوگیری از وقوع آن رفتاری را که به این نتیجه انجامیده است افزایش میدهد تقویت کننده منفی محرک یا رویدادی است که شخص میکوشد تا از آن بگریزد یا اجتناب کند نام دیگر تقویت کننده منفی محرک آزارنده است،زیرا حضور آن در موقعیت موجب آزار فرد میشود به همین دلیل حذف یا جلوگیری از وقوع آن موجب نیرومندی رفتاری میشود که سبب حذف یا مانع از وقوع آن شده است تقویت کننده های منفی یا محرک های آزاردهنده نیز از دو دسته اصلی تقویت کننده های منفی نخستین و تقویت کننده های منفی شرطی تشکیل می یابند. تقویت کننده های منفی نخستین رویدادهایی هستند که ذاتاً آزارهنده اند، مانند ضربات ،کتک ،صدای شدید حرارت زیاد اشیای برنده و غیره تقویت کننده های منفی شرطی رویدادها یا محرک هایی هستند که در اثر مجاورت با تقویت کننده های منفی نخستین خاصیت تقویت کنندگی پیدا میکنند کودک خردسالی را تصور کنید که تازه خزیدن را یاد گرفته است و خود را به یک بخاری داغ نزدیک می کند. درست در لحظه ای که دست کودک با بخاری تماس حاصل مینماید و میسوزد مادر با صدای بلند میگوید نکن از آن پس گفتن نکن از سوی مادر برای کودک نقش یک محرک آزارنده را ایفا خواهد کرد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.