خلاصه فصل چهاردهم روانشناسی تربیتی،منبع آزمون آموزگاری ۱۴۰۲
خلاصه فصل:
* زمانی که یادگیرنده با موقعیتی روبه رو میشود که نمیتواند با استفاده از اطلاعات و مهارت هایی که در آن لحظه در اختیار دارد به آن موقعیت سریعاً پاسخ دهد یا وقتی که هدفی دارد و هنوز راه رسیدن به آن را نیافته است میگوییم که با یک مسئله روبه روست. عنصر اساسی حل مسئله کاربست دانش و مهارت های قبلاً آموخته شده در موقعیت های تازه است.
*در نظریه گانیه حل مسئله یادگیری قاعده سطح بالاتر نام گرفته است؛ یعنی یادگیرنده از ترکیب قاعده های ساده قاعده های سطح بالاتری درست میکند که منجر به حل مسئله میشود.
* حل مسئله نوعی یادگیری است و به کسب دانش و مهارت های تازه منجر میشود.
* مسئله کامل تعریف شده یا خوب سازمان یافته مسئله ای است که در آن هدف به طور روشن بیان شده است، اطلاعاتی که برای حل کردن مسئله لازم اند در دسترس قرار دارند و فقط یک راه حل درست برای آن وجود دارد.
* مسئلۀ ناقص تعریف شده یا بد سازمان یافته مسئله ای است که هدف آن نامشخص است، اطلاعاتی که برای حل کردن آن لازم اند در دسترس قرار ندارند و برای آن چند راه حل درست وجود دارد.
*انتقال یادگیری یا انتقال آموزش به عنوان حل مسئله به استفاده از یادگیری های قبلی در موقعیت ها یا یادگیری های بعدی گفته میشود. انتقال یادگیری دارای دو نوع مهم انتقال مثبت و انتقال منفی است. در انتقال ،مثبت یادگیری های قبلی یادگیری ها یاعملکردهای بعدی را آسان میسازند در انتقال منفی یادگیری های پیشین سبب ایجاد اختلال در یادگیری ها یا عملکردهای بعدی می شوند.
* علاوه بر دو نوع انتقال یادگیری مثبت و منفی دو نوع دیگر ،انتقال، یعنی انتقال نزدیک و انتقال دور نیز وجود دارند وقتی که موقعیت یادگیری و موقعیتی که قرار است انتقال یادگیری در آن صورت پذیرد شبیه به هم باشند انتقال نزدیک صورت می پذیرد. در انتقال دور یادگیری های صورت پذیرفته در یک موقعیت یادگیری یا عملکرد در موقعیتی تازه را که شباهت چندانی با موقعیت قبلی ندارد آسان میسازد.
*انتقال سطح پایین و انتقال سطح بالا نیز دو نوع دیگر انتقال یادگیری اند. در انتقال سطح پایین مهارت هایی که به خوبی تمرین شده اند بدون نیاز به تفکر و غالباً به صورت ناآگاهانه و خودکار، در موقعیت های تازه مورد استفاده قرار میگیرند انتقال سطح بالا مستلزم کاربست آگاهانه دانش انتزاعی قبلاً آموخته شده به موقعیت تازه است.
*انتقال ها را میتوان در دو نوع کلی و جزئی نیز قرار داد منظور از انتقال کلی این است که بعضی یادگیری ها توانایی های کلی فرد را برای یادگیری و عملکرد در آینده افزایش میدهند. در مقابل انتقال جزئی بدین معنی است که بعضی یادگیری های دیگر توانایی فرد را برای یادگیری و عملکرد در شرایط آتی که مشابه شرایط قبلی است افزایش میدهند. نام دیگر انتقال کلی نظریه انضباط ذهنی و نام دیگر انتقال جزئی نظریه عناصر همانند است.
*آموزش حل مسئله شامل ۵ مرحله است (۱) تشخیص مسئله (۲) تعریف هدف ها و بازنمایی مسئله (۳) کشف راه حل مسئله (۴) عمل کردن بر روی راه حل کشف شده و پیش بینی نتایج و (۵) نگاه به عقب و ارزشیابی نتایج فعالیت های انجام شده.
*روش الگوریتم یا روش مراحل پیاپی یک روش گام به گام برای رسیدن به هدف است. این روش روش حل مسائل ویژه است.
*روش اکتشافی روش کلی حل مسائل است که برای دامنه وسیعی از مسائل مختلف به کار میرود این روش شامل تحلیل وسیله هدف روش قیاسی و روش بارش مغزی است.
*عواملی که حل مسئله را با مشکل روبه رو میسازند عبارت اند از: نداشتن تجربه کافی در تعریف کردن مسائل نتیجه گیری سریع تثبیت آمایۀ ذهنی اضطراب زیاد و کمبود انگیزش .
*صاحب نظران آموزش و یادگیری رهنمودهای زیر را برای آموزش انتقال یادگیری ارائه داده اند: (۱) افزایش شباهت بین موقعیت یادگیری و موقعیت استفاده از یادگیری (۲) تشویق دانش آموزان به درک عمیق و کسب معنی (۳) آموزش حل مسئله در موقعیت های عینی، (۴) آموزش راهبردهای یادگیری قابل تعمیم و (۵) آموزش راهبردهای فراشناختی.
* تفکر انتقادی یعنی توانایی و گرایش فرد برای سنجش نتایج امور و تصمیم گیری درباره آنها براساس شواهد تفکر انتقادی نوعی حل مسئله است اما علاوه بر حل مسئله دارای عناصری از توانایی های تحلیل و ارزشیابی امور نیز هست.
* از آنجا که تفکر انتقادی نوعی حل مسئله است تمام آنچه دربارۀ آموزش حل مسئله گفته شد در رابطه با تفکر انتقادی نیز قابل استفاده است.
* آفرینندگی یعنی توانایی اندیشیدن درباره امور به راه های تازه و غیر معمول و رسیدن به راه حل های منحصر به فرد برای مسائل.
* رابرت گانیه آفرینندگی را نوعی حل مسئله میداند و میگوید هم توانایی حل مسئله و هم توانایی آفرینندگی بر دانش و اطلاعات قبلاً کسب شده متکی اند.
*در نظریه گیلفورد افراد آفریننده دارای تفکر واگرا هستند ویژگی های مهم تفکر واگرا عبارت اند از سیالی (روانی)، انعطاف پذیری( نرمش)، تازگی اصالت گسترش( بسط)، ترکیب، تحلیل سازمان دادن و پیچیدگی.
*پاول تورنس آفرینندگی را به سه صورت پژوهشی هنری و وابسته به بقاء تعریف کرده است.آفرینندگی هوش و پیشرفت تحصیلی تا حدی به هم وابسته اند اما این وابستگی خیلی زیاد نیست یعنی ضریب همبستگی بین عملکرد افراد در ابزارهای سنجش هوش و پیشرفت تحصیلی و آزمون های خلاقیت خیلی بالا نیست.
*آموزش آفرینندگی شامل ۶ مرحله است (۱) گسترش دامنۀ تجارب دانش آموزان (۲) ارزش قائل شدن برای طرح سؤال ها و ارائه اندیشه های غیر معمول و تازه (۳) فراهم آوردن فرصت هایی برای خودآموزی و یادگیری اکتشافی (۴) برخورد احترام آمیز نسبت به تفاوت های فردی یادگیرندگان (۵) سرمشق قرار دادن رفتارهای آفریننده برای کودکان (۶) استفاده از روش های ویژه بالا بردن سطح آفرینندگی.
(چند پرسش و تمرین به منظور خودآزمایی و یادگیری بهتر مطالب فصل)
1. تفکر انتقادی نوعی حل مسئله است که بر تصمیم گیری منطقی درباره امور تأکید میکند.
الف – صحيح
ب – غلط
2. تفکر آفریننده را با کدام یک از ویژگی های زیر میتوان معرفی کرد؟
الف – تفکر واگرا
پ – اصالت تفکر
پ – الف و ب و پ
ت- انعطاف پذیری تفکر
ث – الف و ب
3.کدام یک از اظهار نظرهای زیر در مورد حل مسئله و آفرینندگی درست است؟
الف ـ حل مسئله و آفرینندگی بسیار به هم شبیه اند و فرق عمده آنها در این است که حل مسئله بیشتر از آفرینندگی بر پایۀ واقعیات است و هدف آن از هدف آفرینندگی مشخص تر است.
ب ـ آفرینندگی و حل مسئله دو جریان متفاوت فکری هستند و حل مسئله را میشود در مدارس آموزش داد اما آموزش آفرینندگی غیر ممکن است.
پ – آفرینندگی یک استعداد ارثی است و آموزش کمترین اثری بر آن ندارد، ولی حل مسئله یک استعداد آموختنی است.
4.در میان ویژگی های شخصیتی که بر آفرینندگی اثر منفی دارند میتوان :
الف – قدرت تأثیر گذاری بر دیگران
ب – کامروایی
پ – علاقه کم به روابط اجتماعی
5. مسئله به وضعیتی گفته میشود که:
الف – تنها از راه بینش بتوان با آن درست برخورد کرد.
ب – تنها به کمک کوشش و خطا بتوان به آن جواب داد.
پ – یادگیرنده در برخورد با آن جواب فوری نداشته باشد.
ت – یادگیرنده در برخورد با آن نتواند از تجربه های گذشته اش استفاده کند.
6. تعریف آفرینندگی را طبق دیدگاه های مختلف روانشناسان که در این زمینه فعالیت داشته اند توضیح دهید.
7. نکات مهم آموزش حل مسئله و آفرینندگی را ذکر کنید.
8. تفکر انتقادی را تعریف کنید و آن را با حل مسئله مقایسه نمایید.
9. فرض کنید به عنوان یک معلم باتجربه از شما خواسته شده تا برای پدران و مادران دانش آموزان در رابطه با روش های پروش استعدادهای خلاق کودکان یک سخنرانی انجام دهید. در اینباره چه پیشنهادهایی به والدین خواهید داد؟ پیشنهادهای خود را ذکر کنید.
10. رابطه بین آفرینندگی و هوش و آفرینندگی و پیشرفت تحصیلی را توضیح دهید.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.