روش آموزش متقابل،فصل یازدهم روانشناسی تربیتی،منبع آزمون آموزگاری ۱۴۰۲
روش آموزش متقابل:
روش آموزش متقابل با روش آموزش دوجانبه تدبیر دیگری است که برای کسب مهارت های شناختی و فراشناختی مربوط به خواندن و فهمیدن ابداع شده پالینسکار و براون که پدیدآورندگان اصلی این روش هستند بر این باورند که با استفاده از آن میتوان به دانش آموزان دارای مشکلات خواندن و فهمیدن کمک کرد تا بر مشکلات خود فائق آیند. به کمک روش آموزش دو جانبه میتوان چهار راهبرد یا استراتژی را آموزش داد سؤال ،کردن خلاصه کردن، توضیح دادن و روشن ساختن نکات پیچیده و پیش بینی رویدادهای آینده روش آموزش متقابل به صورت گروهی اجرا میشود در این روش معلم و ۲ تا ۴ دانش آموز یک گروه یادگیری را تشکیل میدهند فعالیت های گروه به این صورت انجام میگیرد که نخست معلم و دانش آموزان قسمتی از یک متن را بی صدا برای خود می.خوانند. بعد معلم راهبردهای خلاصه کردن سؤال کردن توضیح دادن و پیش بینی کردن را دربارۀ متنی که خوانده است پیاده میکند سپس معلم و دانش آموزان قسمتی دیگر از موضوع را مطالعه میکنند و این بار یکی از دانش آموزان نقش معلم را ایفا می.کند این جریان تا جایی که لازم باشد ادامه می یابد. احتمال دارد که دانش آموزان در آغاز کار نتوانند از راهبردهای مورد نظر به خوبی استفاده کنند. در این شرایط نقش معلم ارائه سرنخ ها و راهنمایی ها و دادن تشویق های لازم است. در استفاده از این روش پس از تشکیل جلسه ،درس ابتدا معلم از یادگیرندگان میخواهد تا به نکات زیر توجه کنند.
1. درباره سؤال های مهمی که میتوانید پیرامون مطلبی که میخوانید طرح کنید فکر نمایید و مطمئن شوید که قادرید به آنها جواب دهید.
2. نکات عمده مطلبی را که میخوانید خلاصه کنید.
3. پیش بینی کنید که نویسنده مطلب چه چیزی را در قسمتهای بعدی بحث خواهد کرد.
4.نکات مبهم مطلب مورد مطالعه را مشخص کنید و بکوشید تا شاید منظور نویسنده را از بیان آنها بفهمید.
*بعد معلم و دانش آموزان به نوبت به آموزش می پردازند و با تکیه بر نکات بالا متن مورد نظر را می خوانند و دربارۀ آن بحث میکنند.
ابتدا معلم خود راهبردها را به کار میگیرد و بعد تدریجاً بیشتر مسئولیت را به دانش آموزان وا می گذارد معلم در این باره توضیحات زیر را در اختیار یادگیرندگان قرار میدهد.
(وقتی که من نقش معلم را ایفا میکنم خواهید دید که چگونه به دقت مطالب را میخوانم و این کار را از طریق بیان سؤال هایی که در ضمن خواندن طرح کرده ام خلاصه کردن نکات مهم مطلب و پیش بینی اینکه نویسنده در بخش بعدی چه مطالبی را بحث خواهد کرد نشان میدهم من همچنین به شما خواهم گفت که به نکات مبهمی برخورده ام یا نه و اگر برخورده ام چگونه آنها را به صورت قابل فهم در آورده ام وقتی که شما نقش معلم را ایفا میکنید، ابتدا باید سؤال هایی را که در ضمن خواندن طرح میکنید به ما بگویید ما جواب سؤال ها را خواهیم داد و شما باید به ما بگویید که جواب هایمان درست اند یا نه شما باید مهمترین نکات مطالبی را که میخوانید برای ما توضیح دهید. همچنین لازم است برای ما نکات مبهمی را که در ضمن خواندن مطلب به آن برخورده اید توضیح دهید. در ضمن خواندن مطلب چندین بار از شما خواسته میشود تا پیش بینی کنید چه چیزهایی در دنباله مطلب خواهند آمد زمانی که هر یک از شما معلم هستید بقیه ما به سؤالهایتان جواب خواهیم داد و نسبت به خلاصه ای که ارائه میدهید نظرمان را خواهیم گفت.
اینها فعالیت هایی هستند که امیدوارم شما آنها را یاد بگیرید و هم در این کلاس و هم در هر وقت دیگری که قصد خواندن و فهمیدن مطلبی را دارید آنها را مورد استفاده قرار دهید.
روش آموزش متقابل در اصل برای بهبود خواندن و فهمیدن دانش آموزانی که از این لحاظ مشکل داشتند ابداع شد اما بعداً کاربردهای بسیار وسیع تری پیدا کرد برک میگوید روش آموزش متقابل برای موضوع های درسی دیگر از جمله مطالعات اجتماعی و علوم و نیز برای استفاده دانش آموزان در همه سطوح تحصیلی قابل کاربرد است.
لازم به ذکر است که روش آموزش متقابل مستقیماً از اندیشه های ویگوتسکی مشتق شده است طبق نظریۀ ویگوتسکی کودکانی که به مرحله ای از رشد نرسیده اند که بتوانند در پیش خود موضوعی را بیاموزند میتوانند به کمک معلم یا کودکان آگاه تر از خود در یادگیری آن موضوع توفیق حاصل کنند.
روش مطالعه مشارکتی:
از دیربار روش با هم مطالعه کردن یکی از روش های شناخته شده و مؤثر یادگیری در میان دانش آموزان و دانشجویان بوده است. در روش مطالعه مشارکتی یادگیرندگان به صورت دو نفری با هم کار میکنند و به نوبت خلاصه مطالبی را که میخوانند برای هم میگویند.
ابتدا یکی از دو نفر یادگیرنده نقش توضیح دهنده را به عهده میگیرد و نفر دوم وظیفه اش گوش دادن است؛ و در نوبت بعد نفر دوم توضیح میدهد و نفر اول گوش میکند و ولفلک برای روش مطالعۀ مشارکتی تعریف زیر را داده است یک روش یادگیری که در آن دو دانش آموز به نوبت مطالب را خلاصه میکنند و آن خلاصه را نقد میکنند مراحل روش مطالعۀ مشارکتی به شرح زیرند
1.به صورت تصادفی مثلاً به وسیلهٔ بالا انداختن یک سکه تصمیم بگیرید که ابتدا چه کسی توضیح دهنده و چه کسی گوش دهنده باشد بعد شروع به مطالعه کنید.
2. پس از اینکه مطالعه قسمتی از متن حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ کلمه را به پایان رساندید، خواندن را متوقف کنید.
3.توضیح دهنده خلاصۀ متنی را که خوانده است با صدای بلند برای دوستش (گوش دهنده) توضیح میدهد و این کار را بدون نگاه کردن به متن انجام میدهد در این خلاصه باید تمامی نکات و مفاهیم مهم و اساسی گنجانیده شوند.
4. پس از آنکه توضیح دهنده کار خلاصه کردن را به پایان رسانید گوش دهنده با نگاه کردن به متن اقدامات زیر را انجام میدهد:
الف – نکات مهمی را که در خلاصه ارائه شده جا افتاده اند بیان می کند و اشکالات و کج فهمی ها را برطرف می نماید.
ب به کمک ربط دادن مطالب جدید به مطالبی که قبلاً یاد گرفته است به یادآوری و درک مطالب کمک میکند همچنین در صورت لزوم از شکل و طرح و رسم نیز میتواند سود ببرد.
5. توضیح دهنده میتواند به گوش دهنده در تصحیح و یادآوری خلاصه مطلب کمک کند.
6.پس از آنکه خلاصه اولین بخش کامل شد نقشها عوض میشود و اینبار نفر دوم به خلاصه کردن متن می پردازد و مراحل فوق تکرار می.شود با این تغییر نقش مطالعه ادامه می یابد تا اینکه همه متن خوانده و فهمیده شود.
روش آموزش هم شاگردی:
روش آموزشی دیگری که آن هم به صورت دو نفری انجام میگیرد روش آموزش هم شاگردی نام دارد اسلاوین آموزش هم شاگردی را به صورت آموزش یک دانش آموز به وسیله دانش آموزی دیگر تعریف کرده است.
در آموزش هم شاگردی معمولاً یک دانش آموز به وسیلۀ دانش آموز دیگری که از او آگاه تر و ماهرتر است آموزش میبیند اما آموزش دادن دو دانش آموز به یکدیگر که از هر لحاظ هم سطح هستند نیز معمول است. تفاوت این روش با روش آموزش متقابل یا آموزش دو جانبه این است که آموزش متقابل ،چنان که دیدیم به صورت گروهی۲ تا ۴ دانش آموز همراه با معلم اجرا می شود، اما در آموزش هم شاگردی تنها دو نفر شرکت میکنند. اگن و کاوچاک برای روشن ساختن روش آموزش هم شاگردی، مثال زیر را ذکر کرده اند معلم درس ریاضیات پس از تدریس یک مفهوم ،تازه دانش آموزان را دو به دو به انجام تمرین های درس می گمارد دانش آموزان به نوبت هم آموزش میدهند و هم آموزش میبینند؛ یعنی یکی مسئله حل میکند و دیگری جواب ها را وارسی مینماید و بازخورد میدهد. آموزش هم شاگردی روش بسیار مفیدی است. دانش آموزانی که با این روش آموزش میبینند محتوای درس را بهتر درک میکنند سطح انگیزشی بالاتری دارند و سریع تر یاد میگیرند أدائل، ريو، و اسمیت، نکته شایان ذکر این است که دانش آموزی که آموزش می دهد نه تنها به اندازه آنکه آموزش میبیند سود میبرد بلکه بعضی وقت ها بیشتر از او یاد میگیرد اسلاوین،نکته دیگری که باید به آن اشاره کنیم این است که این روش آموزشی هم برای آموزش محتوای درس است و هم روشی است که به کمک آن میتوان درک مطلب و سرعت یادگیری را افزایش داد.
روش پرسیدن دوجانبه:
روش دیگری که به افزایش سطح فراشناخت و به بهبود روش مطالعه کمک میکند روش پرسیدن دوجانبه یا پرسیدن متقابل است این روش را مانزو ابداع کرده است. ما در اینجا خلاصه مراحل آن را از کرالی و مریت نقل میکنیم.
1. معلم به شاگردان میگوید هدف درس این است که به آنان کمک شود تا مطالبی را که میخوانند بهتر درک کنند. آن گاه معلم و شاگردان به نوبت یک جمله را میخوانند. بعد به ترتیب از یکدیگر سؤال میکنند ابتدا شاگردان از معلم درباره جمله سؤالی می پرسند. سپس معلم از شاگردان سؤال هایی درباره همان جمله میپرسد.
2. همه سؤال هایی که پرسیده میشوند باید به طور کامل جواب داده شوند، اما لازم نیست جواب سؤال های مربوط به اطلاعات واقعی بسط داده شوند اگر شاگردان نتوانند سؤالی را جواب دهند معلم دلیل آن را جویا می شود.
3. هنگام جواب دادن به سؤالها معلم و شاگردان پاسخهای خود را با مراجعه به اطلاعات درون متن مستدل می سازند.
4. اگر شاگردان سؤال های سطح بالا بپرسند معلم میگوید سؤال خوبی است. من باید پیش از جواب دادن به آن فکر کنم اگر سؤال های شاگردان در سطح پایین هستند صرفاً به آنها جواب می دهد معلم با پرسیدن سؤالهای سطح بالا شاگردان را به این کار تشویق میکند.
5.معلم و شاگردان تا هر وقت که لازم باشد به همین سبک به خواندن و سؤال کردن و پاسخ دادن ادامه میدهند.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.