روش های کاهش رفتار های نامطلوب،فصل بیست روانشناسی تربیتی،منبع آزمون آموزگاری 1402
روش های کاهش و حذف رفتارهای نامطلوب
هر چند که هدف اصلی آموزش معلم افزایش دادن رفتارهای مطلوب دانش آموزان و دانشجویان و ایجاد رفتارها، مهارت ها و توانایی های تازه و فضایل پسندیده در آنان است، کاهش و حذف رفتار و اخلاق ناپسند یادگیرندگان نیز از جمله وظایف مهم معلمان و پرورشکاران به حساب میاید. مسائل انضباطی دانش آموزان در کلاس درس و محیط آموزشگاه از جمله مسائلی هستند که برای مسئولان آموزشگاه نگرانی های عمده ای ایجاد میکند و وقت زیادی از آنان را به خود اختصاص میدهد. بعضی اوقات مسائل انضباطی به درجه ای از شدت و وخامت میرسند که بخش اعظم اوقات آموزشی معلمان صرف حل و فصل آنها میشود ما در قسمت باقیمانده این فصل به معرفی روش هایی از تغییر رفتار می پردازیم که بیشتر به مسائل انضباطی مربوط میشوند و برای برطرف کردن و کاستن از رفتارهای نامطلوب دانش آموزان و رفع عادت های ناپسند آنها تهیه و تدوین شده اند.
روش های مثبت کاهش رفتار:
تقویت تفکیکی رفتارهای با نرخ کم
حد نیاز انجام گیرند نامطلوب یا مضر هستند دانش آموزی که با سرعت خیلی زیاد تکالیفش را انجام میدهد و در نتیجه آنها را بدخط و ناخوانا مینویسد باید وادار شود تا آهسته و خوش خط بنویسد. یا دانش آموزی که در بحث کلاسی پرحرفی میکند و فرصت صحبت کردن را از دیگران می گیرد باید تقویت شود تا کمتر حرف بزند تا دیگران هم بتوانند در بحث شرکت کنند. در روش تقویت تفکیکی رفتارهای با نرخ کم، تقویت به پاسخ هایی که به تعداد کمتری انجام میشوند و ابسته است برای این منظور باید تعیین کرد که دانش آموز در فاصله زمانی معین باید چند پاسخ بدهد. اگر تعداد پاسخ های دانش آموز در این فاصله زمانی بیش از آنچه تعیین شده است باشد نباید او را تقویت کرد برای مثال اگر معلم بخواهد پرحرفی دانش آموزی را در جریان بحث گروهی کاهش دهد میتواند با او قرار بگذارد که در هر پنج دقیقه یک دقیقه اجازه صحبت خواهد داشت. معلم باید این مقدار صحبت کردن دانش آموز را تقویت کند، اما بیش از آن را نباید تقویت کند. البته معلم باید مواظب باشد که حتماً میزان معینی از حرف زدن دانش آموز را برای ادامه مشارکت او در بحث تقویت نماید و او را از انجام این کار به کلی دلسرد ننماید.
تقویت تفکیکی رفتارهای دیگر
در روش تقویت تفکیکی رفتارهای دیگر هر گونه رفتار مطلوب ،فرد، بجز رفتار نامطلوبی که قصد حذف آن را داریم تقویت می شود این روش نیز یکی دیگر از روش های مثبت کاهش رفتار است، زیرا عنصر اصلی آن تقویت مثبت است برای مثال میخواهیم رفتار نامطلوب دانش آموزی که در کلاس اکثر وقتش را خارج از صندلی خود و به بازیگوشی و صحبت با این و آن می گذراند با استفاده از این ،روش اصلاح کنیم برای این منظور باید همه رفتارهای مطلوب او از جمله گوش دادن به حرف های معلم سؤال کردن از معلم نوشتن مطالب درسی و رسم نقاشی را بجز ترک کردن ،صندلی مورد تقویت قرار دهیم.از آنجا که روش تقویت رفتارهای دیگر به حذف رفتار نامطلوب فرد منجر می شود، به آن روش حذف آموزی نیز میگویند در روش حذف آموزی تقویت وابسته است به انجام ندادن (حذف) رفتار نامطلوب، نه انجام دادن آن.
تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز
در روش تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز ، از طریق تقویت نکردن رفتار نامطلوب و تقویت کردن رفتاری که با آن ناهمساز یا مغایر است به کاهش رفتار نامطلوب اقدام میشود. این روش خیلی بعضی از رفتارها اگر با فراوانی یا نرخ کم انجام شوند مطلوب اند، اما اگر به میزان بیش از شبیه به روش قبلی است و تنها تفاوت آن در این است که در روش قبلی هر گونه رفتاری بجز رفتار نامطلوب تقویت می شود اما در روش حاضر تأکید بر رفتار مغایر یا ناهمساز با رفتار نامطلوب است برای مثال دانش آموزی را در نظر بگیرید که در کلاس مزاحم همکلاسی هایش می شود و کمتر به درس و کار خود میرسد میخواهیم با روش تقویت رفتار ناهمساز رفتار او را اصلاح کنیم. برای این منظور هر وقت که این دانش آموز آرام در صندلی خود مینشیند و به انجام کارهای خودش می پردازد و کاری به کار دانش آموزان دیگر ندارد او را تقویت میکنیم این تقویت سبب افزایش رفتار مطلوب در دانش آموز و کم شدن مزاحمت های او برای دانش آموزان دیگر خواهد شد. به عنوان مثالی دیگر از کاربرد روش تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز اگر بخواهیم کودک گوشه گیری را وادار کنیم که از این رفتار خود دست بکشد و با کودکان هم سن خود به فعالیت بپردازد، باید هر گونه کوشش او را در جهت فعالیت گروهی و آمیزش با سایر کودکان تقویت کنیم.
روش های منفی کاهش رفتار
روش های مورد بحث در این قسمت برخلاف روش های قسمت قبل از تقویت مثبت استفاده نمی کنند و به طور غیر مستقیم رفتار نامطلوب را کاهش نمیدهند بلکه این روش ها مستقیماً از طریق اعمال شیوه های کم و بیش آزارنده موجب کاهش و حذف رفتار نامطلوب میشوند. به همین سبب ما آنها را روش های منفی کاهش رفتار نامیده ایم هر چند که تنها یکی از این روش ها تنبیه نام دارد، اما از آنجا که همه روش های منفی کاهش رفتار از لحاظ خاصیت جاری که دارند شبیه به تنبیه هستند، معمول این است که همۀ آنها را روش های تنبیهی بنامند آثار و عوارض نامطلوب روش های منفی کاهش رفتار در پایان این قسمت و پس از معرفی آخرین روش یعنی تنبیه معرفی خواهند شد. از همین اظهارات مقدماتی چنین بر می آید که ما استفاده از این روش ها را توصیه نمی کنیم و باور قطعی داریم که چنانچه بتوان با روش های مثبت کاهش رفتار همان کاری را کرد که با روش های منفی صورت می پذیرد باید از کاربرد روش های منفی دوری گزید. با این حال ممکن است مواردی پیش آیند که استفاده از یکی از روش های منفی کاهش رفتار اجتناب ناپذیر باشد. علت معرفی این روش ها دربراین کتاب نیز همین کاربردهای احتمالی اجتناب ناپذیر است .
خاموشی
بنابراین با شناسایی و حذف منبع تقویتی یک رفتار نامطلوب میتوان آن رفتار را از خزانه رفتاری فرد حذف کرد مادری که با هر بار گریه کردن کودک او را بلند میکند و در آغوش می گیرد متوجه میشود که بر میزان گریه های کودک برای بغل شدن افزوده می شود. حال اگر مادر تصمیم بگیرد که چندین بار به گریه های کودک به منظور بغل شدن بی توجهی نشان دهد، پس از گذشت مدت زمان کوتاهی دیگر کودک به گریه کردن ادامه نخواهد داد. در این مثال، ابتدا رفتار گریه کردن کودک از طریق تقویت مثبت افزایش یافته و بعد این رفتار از طریق قطع تقويت مثبت بغل شدن به توسط مادر خاموش شده است. خاموشی هم برای رفتارهای کنشگر رفتارهای ارادی اتفاق می افتد و هم برای رفتارهای پاسخگر واکنش های غیرارادی ترس از اشیاء نمونه ای از رفتار پاسخگر است. اگر کودکی که در اثر چنگ زدن گربه به او در مقابل گربه ها واکنش شدید ترس از خود نشان میدهد چندین بار با گربه هایی که به او آزار نمیرسانند برخورد کند به تدریج ترس او از گربه ها ریخته میشود. روش خاموشی در موقعیت های تحصیلی کاربردهای فراوان داردبرای مثال،معلمی که میبیند توجه بیش از حد او منجر به لوس شدن یک دانش آموز شده است توجه خود را از او میگیرد و بدین طریق رفتار نامطلوب را در او خاموش میکند.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.