سلامت روان کودکان و سالمندان در برابر اخبار درگیری و جنگ
در دنیای امروز که رسانه‌ها به‌صورت شبانه‌روزی اخبار جنگ، درگیری و بحران‌های اجتماعی را مخابره می‌کنند، حفظ سلامت روانی گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه مانند کودکان و سالمندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ذهن کودکان به دلیل رشد ناتمام شناختی، و ذهن سالمندان به دلیل کاهش ظرفیت مقابله با استرس، به‌شدت در برابر اخبار منفی آسیب‌پذیر است. مواجهه مداوم با صحنه‌های دلخراش یا شنیدن صحبت‌های نگران‌کننده، می‌تواند احساس ناامنی، ترس و اضطراب را در آن‌ها تشدید کند. در این مقاله تلاش شده است تا با بهره‌گیری از دانش روان‌شناسی بالینی، راهکارهایی عملی و علمی برای مراقبت سلامت روان کودکان و سالمندان در برابر اخبار درگیری و جنگ در جامعه ارائه شود.
در دنیای پرتنش امروز، انتشار مداوم اخبار جنگ، درگیری و بحران‌های جهانی می‌تواند تأثیر عمیقی بر روان کودکان و سالمندان بگذارد. این دو گروه از جمعیت به دلیل ویژگی‌های روانی و فیزیولوژیکی خاص، بیش از دیگران در برابر استرس‌های روانی آسیب‌پذیر هستند. در ادامه به راهکارهای مناسب، متناسب با موضوع مورد بررسی پرداخته شده است
1. درک احساسات و دانسته‌های کودک یا سالمند
نخستین گام برای سلامت روان کودکان و سالمندان در برابر اخبار درگیری و جنگ، گفتگو و شناخت میزان آگاهی و احساسات آن‌هاست. سؤالاتی ساده مانند «در مورد این خبر چه می‌دونی؟» می‌تواند به شما کمک کند تا اطلاعات نادرست را اصلاح و ترس‌های مبهم آن‌ها را شفاف‌سازی کنید. کودکان اغلب تفسیر دقیقی از وقایع ندارند و در نبود اطلاعات درست، ممکن است به نتیجه‌گیری‌های نگران‌کننده و اضطراب‌آور برسند.
2. برخورد آرام و متناسب با سن
نحوه انتقال اطلاعات به کودک یا سالمند باید با در نظر گرفتن سن، سطح درک، و ظرفیت هیجانی او انجام شود. استفاده از لحن آرام، زبان ساده و رفتار غیر اضطرابی از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین باید اطمینان حاصل کنید که زبان بدن شما (به‌ویژه در حضور کودکان) آرامش‌بخش باشد. تأکید بر امنیت و تلاش جهانی برای صلح، می‌تواند امید و آرامش بیشتری ایجاد کند.
3. تمرکز بر نقش کمک‌کنندگان و اخبار مثبت
تمرکز بر افرادی که در حال کمک‌رسانی، امدادرسانی یا انجام اعمال خیرخواهانه هستند، به کودکان کمک می‌کند احساس بهتری نسبت به دنیا پیدا کنند. داستان‌هایی از قهرمانان واقعی و مهربانی‌های روزمره می‌تواند ذهن کودکان را از ترس‌های خبری منحرف کند. فعالیت‌هایی چون نقاشی، نوشتن شعر یا کارتون‌سازی با محوریت صلح نیز در کاهش اضطراب مؤثر است.
4. پایان‌بندی درست گفتگوها
پس از گفتگو درباره وقایع ناراحت‌کننده، مکالمه را با یادآوری حس امنیت و حضور والد یا مراقب به پایان برسانید. کودک یا سالمند باید احساس کند که تنها نیست و می‌تواند هر زمان احساس نگرانی کرد، به شما مراجعه کند.
5. بررسی مستمر وضعیت روانی
همزمان با ادامه‌دار بودن اخبار، واکنش‌های هیجانی کودکان و سالمندان را تحت نظر داشته باشید. نشانه‌هایی مانند دردهای بدنی (دل‌درد، سردرد)، کابوس شبانه، یا تغییرات خلقی می‌توانند علائم اضطراب پنهان باشند. در صورت استمرار علائم، مراجعه به متخصص روان‌شناسی ضروری است.
تمرین‌های آرام‌سازی مانند تنفس شکمی می‌تواند به کاهش استرس کمک کند. به فرزند خود بیاموزید: ۵ ثانیه نفس از بینی بکش، ۵ ثانیه نگه‌دار، ۵ ثانیه بازدم از دهان. این تمرین را به‌صورت بازی اجرا کنید.
6. کاهش مواجهه با اخبار
برای محافظت روانی بهتر، تا حد امکان، از پخش اخبار در حضور کودکان و سالمندان خودداری کنید. همچنین در مکالمات خانوادگی نیز سعی کنید درباره اخبار منفی کمتر صحبت کنید.
7. مراقبت از خود؛ کلید آرامش خانواده
والدین یا مراقبان اگر از نظر روانی دچار آشفتگی باشند، نمی‌توانند حمایت مؤثری از فرزندان یا والدین سالمند خود داشته باشند. مراقبت از خود، برقراری ارتباط با دوستان و محدود کردن مصرف اخبار، از اقدامات کلیدی برای حفظ سلامت روان فردی و خانوادگی است.
نتیجه‌گیری
در مواجهه با شرایط بحرانی و اخبار اضطراب‌آور، حمایت روانی از کودکان و سالمندان نباید مورد غفلت قرار گیرد. درک احساسات آن‌ها، گفتگوهای هدفمند، کاهش تماس با اخبار منفی و توجه به رفتارهای غیرکلامی، می‌تواند در کاهش اضطراب نقش کلیدی ایفا کند. همچنین، آرام‌سازی با روش‌های ساده مثل تنفس شکمی و تداوم مراقبت روانی، از تبدیل استرس مقطعی به اختلالات جدی روانی جلوگیری می‌کند. در نهایت، فراموش نکنیم که آرامش والدین و مراقبان، ستون اصلی سلامت روان اعضای خانواده است؛ بنابراین، مراقبت از خود نیز بخشی از این مسئولیت است.
سوالات متداول در زمینه سلامت روان کودکان و سالمندان در برابر اخبار درگیری و جنگ
چگونه اخبار جنگ بر روان کودک تأثیر می‌گذارد؟
اخبار جنگ باعث اضطراب، کابوس، وابستگی بیش‌ازحد به والدین و حتی علائم جسمانی مانند دل‌درد در کودکان می‌شود.
بهترین راه برای آرام‌سازی کودکان در شرایط بحرانی چیست؟
گفتگوی همدلانه، استفاده از زبان ساده، تمرینات تنفسی و سرگرم‌کردن آن‌ها با فعالیت‌های مورد علاقه مانند نقاشی، بسیار مؤثر است.
آیا سالمندان هم به اندازه کودکان تحت تأثیر اخبار قرار می‌گیرند؟
بله، سالمندان به دلیل شرایط جسمی و روانی خاص، ممکن است دچار اضطراب، افسردگی یا بدخوابی شوند.
در صورت تداوم اضطراب، چه باید کرد؟
در صورت ادامه‌ی نشانه‌های اضطراب، باید به روانشناس کودک یا سالمند مراجعه کرد.
