گسترش معنایی، فصل یازدهم روانشناسی تربیتی ، منبع آزمون آموزگاری ۱۴۰۲
بسط یا گسترش معنایی:
اگر چه راهبردهای تکرار و مرور یادگیرندگان را در انتخاب و کسب اطلاعات و دانش مورد نیاز کمک می کنند اما اینها به تنهایی برای یادگیری مطالب به ویژه موضوع های معنی دار کافی نیستند. ،بنابراین یادگیرندگان به راهبردهای دیگری بجز تکرار و مرور نیاز دارند تا آنان را در ربط دادن اطلاعات تازه به اطلاعات قبلاً آموخته شده یاری دهد راهبرد گسترش (بسط) معنایی همین منظورها را برآورده می سازد. روانشناسان شناختی گسترش معنایی را به عنوان افزودن معنی به اطلاعات تازه برای ربط دادن آنها به اطلاعات قبلاً آموخته شده تعریف کرده اند به سخن دیگر یادگیرنده به کمک راهبرد گسترش بین آنچه از قبل میدانسته و آنچه قصد یادگیری اش را دارد پل ارتباطی ایجاد میکـ کند. این کار از راه افزودن جزئیات بیشتر به مطلب ،تازه خلق مثال ها و مواردی برای آن ایجاد تداعی بین آن و اندیشه های دیگر و استنباط کردن درباره آن انجام می.شود به عنوان موردی از گسترش معنایی اسلاوین پژوهشی را گزارش میکند که در آن از دانشجویان خواسته شد تا یک فهرست جمله شبیه به جمله زیر را حفظ کنند پیرمرد سفیدمو یک بطری را با خود حمل میکرد به بعضی از دانشجویان همین جمله به صورت گسترش یافته یعنی به شکل زیر داده شد: پیر مرد سفیدمو بطری حاوی رنگ مو را با خود حمل میکرد. دانشجویانی که جمله گسترش یافته را دریافت کردند بهتر از دانشجویانی که جمله اول در اختیارشان قرار گرفت آن را به یاد آوردند، زیرا کلمه های اضافی جمله را به یک مفهوم شناخته شده در ذهن دانشجویان ربط دادند در زیر مهمترین راهبردهای گسترش معنایی را توضیح میدهیم.
راهبردهای گسترش ویژه مطالب ساده و پایه:
استفاده از واسطه ها
یکی از راه های تبدیل مطالب غیر معنی دار به مطالب معنی دار استفاده از واسطه ها یا میانجی هاست از طریق واسطه ها میتوان بین مطالب و مواد غیر مرتبط روابط معنی دار برقرار کرد فرض کنید دانش آموزی میخواهد فهرستی از جفت های متداعی شامل شانه لیوان، پا- صندلی و چکش ساعت را حفظ کند اگر این دانش آموز برای معنی دار کردن این جفت ها از واسطه های ذهنی مثلاً شانه در لیوان است، او پایش را بر روی صندلی گذاشت، یا او با چکش به ساعت کوبید استفاده کند یادگیری اش بهتر خواهد بود.
تصویرسازی ذهنی
منظور از تصویر سازی ذهنی یعنی برقراری ارتباط معنی دار بین مطالب از طریق ایجاد یک رابطه ذهنی بین آنها واینستاین و هیوم مثال زیر را برای آن ذکر کرده اند.
اگر بخواهید به خاطر بسپارید که گوجه فرنگی از میوه جات است میتوانید یک تصویر ذهنی برای خود بسازید شامل یک ظرف پر از میوه های مختلف که گوجه فرنگی نیز در میان آنهاست. با اینکه مجسم کنید که مشغول خوردن از داخل یک ظرف میوه هستید که در میان آنها گوجه فرنگی نیز دیده میشود. یا اینکه جمله ای بسازید و در آن توضیح دهید که چرا گوجه فرنگی میوه است. هر یک از این استراتژیها به شما کمک خواهد کرد تا به آنچه قصد یادگیری اش را دارید معنی بدهید و آن را به اطلاعات قبلاً آموخته شده خود مربوط سازید.
روش مکانها
یکی دیگر از راههای بسط معنایی روش مکانها است در روش مکانها که یک روش قدیمی برای حفظ کردن اطلاعات است یادگیرنده هنگام یادگیری و یادآوری مطالب مکان اشیاء را در ذهن خود مجسم میکند برای استفاده از این روش یادگیرنده ابتدا به ترتیب موقعيتها يا مکانهای اشیاء را می آموزد؛ یعنی نقشه آنها را به خاطر میسپارد و به هنگام یادآوری با طی این مراحل ذهنی به ترتیب آنها را به یاد می آورد مورگان کینگ، و رابینسون برای حفظ کردن مطالب یک سخنرانی با استفاده از روش مکانها مثال زیر را آورده اند.
ساختمانی را با تعدادی اتاق در ذهن خود مجسم کنید در هر یک از اتاقها وسایل مختلفی چون میز و مبل در نظر بگیرید بعد مطالبی را که میخواهید به حافظه بسپارید با این وسایل تداعی نمایید. وقتی که میخواهید درباره مطالب مورد نظر صحبت کنید به طور ذهنی در داخل این ساختمان قدم بزنید و از اتاقی به اتاق دیگر بروید و وسایلی را که مطالب با آنها تداعی شدهاند پشت سر هم از نظر بگذرانید، و این کار را به ترتیب انجام دهید.
کلمه کلید
باز هم روش دیگری برای بسط معنایی به نام روش کلمه کلید وجود دارد. در این روش با استفاده از یک کلمه آشنا، دو کلمه به هم ربط داده و به طور معنی دار به حافظه سپرده میشوند این روش دارای دو مرحله است ابتدا برای یادگیری یک کلمه بیگانه یک کلمه
آشنا، ترجیحاً یک کلمه عینی (غیر انتزاعی) انتخاب می.شود در مرحله دوم با استفاده از یک تصویر ذهنی یا یک جمله معنی کلمه بیگانه با کلمه آشنا تداعی می.شود فرض کنید میخواهید کلمه انگلیسی bill به معنی قبض ،آب ،برق، تلفن و غیره را بیاموزید با استفاده از روش کلمه کلید به شما گفته میشود که یک کلمه در زبان فارسی پیدا کنید به نحوی که وقتی شما bill را میبینید آن کلمه در ذهنتان زنده شود. فرض کنید آن کلمه فارسی بیل کشاورزی باشد. سپس شما یک بیل را که قبض آب یا برق در آن قرار دارد مانند شکل مجسم میکنید و میگویید معنی آن کلمه بیگانه قبض است.
سرواژه
منظور از سرواژه یا سرنام روشی است که از طریق آن بین ماده های اطلاعاتی نوعی ارتباط ایجاد میشود و یادگیری و یادآوری آن مادهها سهل تر میگردد .
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.